Amerikan Hastanesi Kadın Sağlığı Ünitesi, Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı ve www.tupbebek.com sitesi Medikal Direktörü Dr. Senai Aksoy hamilelerde çinko alımının önemini anlatıyor.
İnsan vücudu için son derece gerekli minerallerden biri olan çinkonun önemi ancak 'acrodermatitis enteropatica' adı verilen genetik bir hastalığın keşfedilmesinden sonra anlaşılmıştır. Büyüme ve gelişimin yavaşlaması, ciltte döküntüler, bağışıklık sistemi bozuklukları gibi birçok rahatsızlığa yol açan çinko eksikliğinin tedavisi mümkündür.
Özellikle hamilelik döneminde ihtiyaç duyulan minerallerden biri olan çinkonun insan vücudu için ne kadar önemli olduğu ve eksikliğinde görülen sağlık sorunları ancak 1960'lı yılların başında ortaya çıktı.
Çinko neden gereklidir?
Proteinlerin ve hücre zarının yapısında yer alan minerallerden biri olan çinko, eksik olduğu durumlarda proteinlerin dengelenmesini sağlayan hücrenin işlevinin bozulmasına ve oksidasyon denen hasar veren durumlara karşı hassas hale gelmesine sebep olur.
Bunun dışında çinko genlerin sorumlu olduğu proteinleri üretmesi üzerinde de etkilidir. Ayrıca vücutta yeteri miktarda çinkonun bulunması 100'den fazla enzimin sağlıklı ve düzgün bir şekilde işlevini yerine getirebilmesini sağlar.
Çinko eksikliği hangi sorunlara yol açar?
İnsan vücudu için çinkonun ne kadar önemli olduğu ancak 'acrodermatitis enteropatica' denen genetik hastalığın keşfedilmesinden sonra ortaya çıktı. Acrodermatitis enteropatica hastalığında çinko emilimi ve dolaşım bozukluğu görülür. Aşırı derecede çinko eksikliğinde ortaya çıkan sorunlar şöyle sıralanabilir:
* Çocuklarda büyüme ve gelişimin yavaşlaması ya da tamamen durması
* Cinsel gelişimin gecikmesi
* Ciltte döküntüler
* Şiddetli ishal
* Bağışıklık sistemi bozuklukları
* Yara iyileşmesinde gecikme
* İştahsızlık
* Tat alma duyusunda bozulma
* Gece körlüğü
* Gözün kornea tabakasında şişme ve bulanıklaşma
* Davranış bozuklukları
'Acrodermatitis enteropatica' hastalığına geçmişte yakalanan çocuklar erken yaşlarda kaybediliyordu. Hastalığın ve nedeninin keşfinden sonra tedavi ağızdan yapılan çinko takviyesi ile kolayca yapılabiliyor. Böylece erken yaşta kayıplar da engellenmiş oldu.
Yukarıda sıralanan çinko eksikliği belirtileri neredeyse sadece genetik bir hastalık olan 'acrodermatitis enteropatica'da görülüyor. Aldığı besinlerden yeteri kadar çinko alamayan kişilerde bu belirtiler görülmez. Ancak kronik ishal ve şiddetli çinko eksikliği durumlarında yukarıdaki belirtiler ortaya çıkabilir.
Çinko alımı kimler için önemlidir?
* Yenidoğanlar ve çocuklar
* Hamile ve emziren kadınlar (özellikle 20 yaşından küçük anne ve anne adayları)
* Çeşitli nedenler ile ağızdan beslenemeyip hastane koşullarında damardan beslenmesi gereken kişiler
* Anoreksiya nervoza gibi şiddetli beslenme bozukluğu olan kişiler
* Çölyak hastalığı ya da kısa bağırsak sendromu gibi hastalığı olanlar
* Crohn ya da ülseratif kolit gibi kronik bağırsak hastalığı olanlar
* Alkolikler
* Orak hücreli anemi adı verilen kan hastalığı olanlar
* 65 yaş üstü kişiler
* Vejetaryenler
Hamileliklerde çinko gereksinimi artar mı?
Hamilelik döneminde çinko ihtiyacı artar. Hamilelikte yeteri miktarda çinko alınması DNA ve protein yapısında önemli rol oynar. Bundan dolayı hücre yapımının son derece hızlı olduğu hamilelik döneminde çinko alımı son derece önemlidir. Hamile olmayan 19 yaşından büyük bir kadının günlük çinko gereksinimi günde 8 miligramken, hamilelikte bu oran 11 miligramı buluyor. Emziren annelerin ise günde 12 miligram çinko alması gerekir. Kesin bir kanıt bulunmamasına rağmen, hamilelikte çinko eksikliğinin erken doğum ve düşük doğum ağırlığı ile ilgili olabileceğini gösteren çalışmalar mevcut.
En çok hangi besinlerde çinko bulunur?
Çinko en çok et ve deniz ürünlerinde bulunur. Çinko açısından en zengin besin maddesi istiridyedir. Buna karşılık gebelikte çiğ istiridye ve diğer deniz kabuklularının tüketilmesi tavsiye edilmez.
Vejetaryen beslenenlerde hamilelikte yeterli çinko alamama olasılığı vardır. Bu gibi durumlarda çinko ile desteklenmiş mısır gevreği, müsli gibi gıdaların tüketilmesi yararlı olur.
Besin Porsiyon Çinko (mg)
İstiridye 6 adet 43.4
Yengeç 80 gram 4.6
Sığır eti 80gram 5.8
Tavuk (siyah eti) 80 gram 2.4
Hindi (siyah eti) 80 gram 3.5
Yoğurt 250 ml 1.8
Süt 250 ml 1.0
Badem 30 gram 1.0
Yer fıstığı 30 gram 0.9
